Architectuurwijzer is een kritisch onafhankelijke architectuurcultuur-organisatie die wil bijdragen aan kwalitatieve architectuur in Vlaanderen. Onze missie vertrekt vanuit het besef dat architectuur een impact heeft op onze samenleving en omgekeerd. In 2021 heeft AW aan een zeer gevarieerd programma gewerkt. Een derde editie van de expo Housing Apart Together in Antwerpen met bijhorende lezingenavonden was een aangename periode met veel publiek. Daarnaast zijn achter de schermen ook belangrijke stappen voorwaarts gezet in het traject rond coöperatief wonen. Ook hebben we het thema ruimtelijke kwaliteit verder uitgediept.

1. RUIMTELIJKE KWALITEIT EN GOED OPDRACHTGEVERSCHAP

Niet elke lokale overheid of opdrachtgever is vandaag al overtuigd van de nood aan een betere architecturale of ruimtelijke kwaliteit van zijn project. Veel architecten worden nog aangesteld via een klassieke aanbestedingsprocedure waarbij de prijs doorslaggevend is. Architecten hechten op hun beurt belang aan een heldere projectdefinitie, of verlangen naar een ambitieuze opdrachtgever en een sterke jury voor de beoordeling van hun dossier. In het traject rond ruimtelijke kwaliteit wil AW onderzoeken hoe we kunnen bijdragen tot een goed opdrachtgeverschap en een hogere architecturale kwaliteit van diverse publieke bouw- en infrastructuurprojecten in Limburg en Vlaanderen.

Specifiek voor Limburg blijft AW – in aansluiting bij een vroeger pleidooi voor een Limburgse bouwmeester – ijveren voor een hogere architecturale en ruimtelijke kwaliteit in diverse publieke projecten in de regio. Samen met UHasselt is AW in het voorjaar 2021 het gesprek aangegaan met Inge Moors, gedeputeerde voor Ruimtelijke Ordening in Limburg. We hebben voorgesteld om een expertenteam aan te stellen. Hierbij refereren we naar de succesvolle werking van de kwaliteitskamer WinVorm in West-Vlaanderen. Binnen de stad Hasselt is AW sinds dit voorjaar ook betrokken bij de kwaliteitsbewaking in Hasselt door de aanstelling van Peggy Totté (artistiek coördinator) als extern expert in het stadsatelier.

Tevens is AW ingegaan op de vraag van Z33 voor ondersteuning bij de opmaak van een heldere projectdefinitie en de aanstelling van een architect voor de inrichting van het onthaal in hun nieuwe gebouw te Hasselt. Dit past binnen het partnerschap tussen AW en Z33. 

Tot slot kaderden de lezingen van 51N4E & Point Supreme op 19 oktober 2021 en van het Nederlands bureau Korteknie Stuhlmacher op 25 november 2021 in C-mine ook binnen het thema van ruimtelijke kwaliteit.

2. DERDE EDITIE VAN HOUSING APART TOGETHER

Sinds 2017 bouwt Architectuurwijzer kennis op rond collectief wonen in Vlaanderen en Europa. Deze kennis is verspreid via de website, vele lezingen, een A+ nummer op maat, artikels in diverse tijdschriften en kranten … Het grote inhoudelijke onderzoek naar de collectieve woonprojecten in Vlaanderen is vertaald in de expo ‘Housing Apart Together’. Na Genk (2019) en Gent (2020), is de expo voor een derde editie opgesteld, van 1 juli tot 27 oktober 2021 bij het kunstenaarscollectief Time Circus in Antwerpen, dankzij de logistieke en financiële ondersteuning van de stad Antwerpen, team Stadsbouwmeester en AG Vespa. De locatie was deze keer geen museum of cultuurcentrum, maar een vrij toegankelijke plek met pop-upbar en veel publiek tijdens de zomermaanden. Parallel aan de officiële expo bij Time Circus, zijn er ook panelen van de 10 Antwerpse projecten opgehangen op de locaties zelf, verspreid over de stad. Dit zorgde voor een verhoogde zichtbaarheid van de expo in de stad.

Ter gelegenheid van de derde editie zijn er zes projecten aan de expo toegevoegd. Met deze projecten werden nieuwe thema’s aangeboord, die vervolgens het onderwerp waren van vier lezingenavonden. De lezingen over collectief wonen in erfgoed, kleinschalige seniorenwoningen, coöperatief wonen in de stad en gezinsvriendelijk gestapeld wonen waren een zeer waardevol addendum aan de expo (met 568 deelnemers op 4 avonden). Inhoudelijk hebben deze avonden veel inspiratie geboden voor de nieuwe en coöperatieve woonvormen die AW in de volgende jaren verder wil onderzoeken. De lezingen zijn te herbekijken via het archief op de website van AW. Naast de lezingenavonden organiseerde AW ook andere randactiviteiten, zoals 16 rondleidingen op aanvraag en een netwerkmoment voor de architecten, bouwheren en bewoners van de projecten.

Na drie edities in Genk, Gent en Antwerpen durven we stellen dat AW het collectief wonen op de kaart van Vlaanderen heeft gezet. We hebben veel geleerd over de architectuur en het opdrachtgeverschap van de collectieve woonprojecten in Vlaanderen en Europa, en ook veel kennis gedeeld door de expo’s, het themanummer van A+ en talloze lezingen van binnen- en buitenlandse architecten, van Peggy Totté als curator en van Ruth Soenen als antropoloog. Uit ons persoverzicht blijkt de uitgebreide aandacht in de gespecialiseerde en algemene pers. Ruim 12.000 geïnteresseerden hebben de expo bezocht. De digitale tentoonstellingsbrochure housingaparttogether.be trok in de periode van de Antwerpse editie meer dan 5.000 bezoekers.

3. KENNISOPBOUW ROND COÖPERATIEF WONEN

In 2019 startte AW een partnerschap op met Cera. Sindsdien hebben Lieve Jacobs (Cera) en Peggy Totté (AW) samen veel terreinkennis in Vlaanderen en Brussel opgebouwd op basis van terreinbezoeken en gesprekken met zowel mensen uit bestaande wooncoöperaties, als met gemeenten en andere initiatiefnemers die overwegen om een wooncoöperatie op te richten. Samen met de kennis over de buitenlandse projecten, zorgen deze gesprekken voor een belangrijke opbouw van kennis en expertise. 

Om deze kennis op professionele en overtuigende wijze te delen is een digitaal platform opgericht: www.cooperatiefwonen.be. In juli 2021 is de website gelanceerd, na een intensieve samenwerking tussen AW en Cera met redacteur Joeri Debruyn (Public Space), Gestalte (vormgeving), Ellen Verbiest en Hanne Van Gils (illustratoren). Naast eigen teksten zijn er ook links naar relevante webinars, lezingen, artikels en opiniestukken. De website is geconcipieerd als een levend boekwerk waar we in de komende jaren telkens een hoofdstuk aan toevoegen.

Parellel heeft Peggy Totté als expert terzake lezingen gegeven op diverse locaties:

• 25/10/21 – Sessie ‘Al je vragen over cooperatief wonen beantwoord‘ & ‘Erfgoed als kans voor nieuwe woonvormen‘ op VVSG Woondag
• 18/10/21 – Lezing ‘Mindshift in wonen en vastgoed’, Durabrik klimaatevent, Gent
• 15/10/21 – Lezing ‘Living together’, Festival van de Architectuur, Oostende
• 7/10/21 – Lezing over collectief/coöperatief wonen in Vlaanderen, tijdens BK Talk ‘Building together! Concepts and tools for shared futures’, TU Delft (Bekijk de opnames via YouTube, vanaf 1u14.)
• 21/04/21 – Presentatie over de wooncoöperatie op de Woonraad van Brugge
• 25/02/21 – Webinar ‘Wonen na Corona’ – workshop ‘Een nieuw elan voor de nieuwe wooninitiatieven na corona?’, georganiseerd door Steunpunt Wonen
• 05/02/21 – Verdiepende werksessie ‘Wooncoöperatie: een model tussen huren en kopen, een model van betaalbaar wonen?’, georganiseerd door de woonacademie van Provincie Limburg en Confederatie Bouw Limburg

Tevens blijft AW leren uit de zelfstudie van diverse projecten. Aan de hand van terreinbezoeken, interviews en literatuur schrijven we hierover ook artikels op onze website. Na een boeiende reeks over de tuinwijken in Brussel (Le Logis Floréal, La Cité Moderne & Kapelleveld), was het terreinbezoek aan Papaverhof in Den Haag ook heel leerrijk.

Tot slot heeft AW binnen het partnerschap met de gemeente Knokke-Heist tijdens het afgelopen jaar verder nagedacht over de mogelijke oprichting van een coöperatie en de realisatie van een gezinsvriendelijk en betaalbaar woonproject op hun grondgebied. Dit heeft geresulteerd in de aankondiging voor een architectuurwedstrijd in Knokke-Heist, die begin 2022 officieel wordt gepubliceerd. AW blijft betrokken in dit verdere proces.

4. BELEVING VAN HET WONEN

Na een boeiende samenwerking met Simply Community over de thema’s van sociaal en collectief wonen, hebben AW en Cera in 2021 opnieuw aan Ruth Soenen gevraagd om haar antropologische blik te werpen op enkele bestaande coöperatieve woonpraktijken in Vlaanderen. In dit nieuwe eigenaarsmodel wordt een belangrijke rol weggelegd voor de bewoner als coöperant en als mede-eigenaar van de vennootschap.

ARCHITECTUURWIJZERS

Vaste medewerkers
Artistiek: Peggy Totté
Zakelijk: Iris Peeters
Communicatie: Lieve Drooghmans
Redactie: Joep Gosen

Expertenraad
Jo Berben, Jo Janssen, Dimitri Minten, Roel De Ridder, Tim Vekemans

Raad van bestuur
Stefan Devoldere, Véronique Claessens, Glenn Lyppens

Partners
Genk . Hasselt . Knokke-Heist . Antwerpen
AG Vespa . Cera . Limburg . Vlaanderen
C-mine . Z33 . UHasselt
Steven Massart Fotografie . Architectura . A+
cpe . Tarkett . Vandersanden Group . Cedral . Equitone

Foto  Terras Bar Paniek, bij expo Housing Apart Together

25/02/2022