Een mooi voorbeeld vormt het begijnhof van Hoogstraten, zoals te zien in de expo ‘Housing Apart Together’. Vandaag wonen hier alleenstaanden, senioren, gezinnen met kinderen, … in de kleine en grote begijnhofhuisjes. Hun collectieve aanpak van de restauratie is legendarisch. Ook andere projecten in de expo zoals de vierkantshoeve in Zingem, het kasteel Boekenberg, het kasteel Boterberg en de Haringrokerij vormen geslaagde erfgoedprojecten met collectiviteit. Er liggen nog veel kansen in andere begijnhoven, kloosters, beluiken en godshuizen. Al kan erfgoed zeker een meerwaarde bieden voor collectief wonen, de restauratie ervan is niet de makkelijkste keuze. Het vraagt om veel lef, energie, geduld én centen.
Om het maatschappelijk debat rond collectief wonen & erfgoed te stimuleren stelde het agentschap Onroerend Erfgoed samen met het agentschap Wonen-Vlaanderen, het VAi, het Team Vlaams Bouwmeester, de VMSW, het Departement Omgeving en de VUB een publicatie samen. Deze publicatie vormt de eerste editie van Momentum: Tijdschrift voor erfgoed en maatschappij. Tijdens haar lezing op 30 september 2021 brengt Karina Van Herck, onderzoeker bouwkundig erfgoed aan het agentschap Onroerend Erfgoed, een bloemlezing van thema’s en projecten uit deze publicatie, om daarna in te gaan op de maatschappelijke meerwaarde van erfgoed voor het collectieve wonen. Erfgoed speelt immers een steeds belangrijkere rol in zowel het collectief wonen van vandaag als het maatschappelijk debat errond. Deze rol is dubbel. Herbestemming en hergebruik winnen aan belang in de maatschappij. Dat schept kansen, zowel voor het erfgoed, dat gekoesterd blijft en bewaard voor de toekomst, als voor het collectief wonen. Daarnaast is de traditie van collectief wonen in Vlaanderen een bron van kennis opgebouwd door de generaties voor ons. Ons erfgoed bevat collectieve woonvormen die met glans de tijd hebben doorstaan.
Minder bekend is het erfgoed van de twintigste-eeuwse collectieve woningbouw, zoals de Fierensblokken van architect Gustav Fierens uit de jaren ’30 in Antwerpen. Na een publiek debat over de mogelijke afbraak van de historische appartementsblokken, heeft AG Vespa enkele jaren geleden besloten om ze aan te kopen, te restaureren en terug in de woonmarkt te zetten als betaalbare huurwoningen. HCVA architecten uit Rotterdam zijn aangesteld als architecten en streven met een subtiele en doordachte aanpak naar een eervol herstel van de typerende interbellum architectuur. Hoewel de appartementen bijzonder ruim en luchtig waren voor die tijd, worden ze op een nieuwe manier aan elkaar geschakeld tot hedendaagse appartementen. Ter hoogte van trapkokers ontstaan kamers voor collectief gebruik door de bewoners. In hun materiaalkeuze en detaillering aan binnen- en buitenzijde zoeken de ontwerpers zoveel mogelijk aansluiting met de oorspronkelijke geest van het gebouw. De ambitie is groot, maar het is een waar huzarenstukje. Op onze lezingenavond gaat Hanne Van Reusel, projectleider binnen AG Vespa, dieper in op deze uitdagingen, de bijhorende euvels en de huidige stand van zaken.
Praktisch
Lezingenavond ‘Collectief wonen in erfgoed’
met Karina Van Herck, onderzoeker bouwkundig erfgoed, agentschap Onroerend Erfgoed
& Hanne Van Reusel, projectleider, AG Vespa
Donderdag 30/09/2021, 19u
AP Hogeschool, Departement Wetenschap en Techniek, Campus Spoor Noord, Ellermanstraat 33, Antwerpen
Inkom is gratis.
Architectuurwijzer organiseert deze avond samen met stad Antwerpen, AG Vespa en AP Hogeschool.
Deze lezingenavond maakt deel uit van een reeks van 4 avonden in het kader van de expo Housing Apart Together.
Ook welkom op:
– donderdag 14 okt – Kleinschalige woonvormen voor senioren
– donderdag 28 okt – Coöperatief wonen in de stad
– woensdag 10 nov – Gezinsvriendelijk én gestapeld wonen
Foto’s Brecht Van Maele (Begijnhof Hoogstraten & Kasteel Boterberg)
Render HCVA architecten (Fierensblokken Antwerpen)
