In de jaren 70 heeft architect Harry Glück met het ontwerp van Alt Erlaa zijn stempel op Wenen gedrukt. De woontorens vormen een indrukwekkend staaltje van modernistische architectuur, en ogen op het eerste zicht weinig aantrekkelijk als woonomgeving. Maar het tegendeel is waar. Al 40 jaar blijken de bewoners hier zeer tevreden te zijn, en een hechte gemeenschap te vormen, dankzij de architectuur én de beheersvorm. 

De woontorens kennen een atypische opbouw met 13 diepere woonlagen onderaan, en 13 smallere lagen bovenaan. Om het wonen onderaan aangenaam te maken, zijn deze appartementen voorzien van terrassen met brede plantenbakken. Zo krijgen de woongebouwen een groene aanblik aan de buitenzijde. Ook elke bewoner heeft zicht op het groen, ofwel op zijn eigen planten voor het raam, ofwel op de ruimere omgeving. Bovendien ervaren de bewoners weinig hinder van hun buren, en is de privacy binnen elk appartement gegarandeerd. Op die manier is Alt Erlaa een gegeerd woonpark waar het ideaal van suburbaan wonen wordt geëvenaard.

 

 

Een ander opvallend kenmerk zijn de vele gemeenschappelijke voorzieningen in de kern van het gebouw, op de onderste lagen. Deze collectieve ruimtes hebben geen direct daglicht, maar dit blijkt geen probleem te zijn voor het inrichten van een pingponglokaal, een speelruimte, een danszaal, een hobbykamer voor vliegtuigbouwers, een theaterzaaltje, … Wanneer de eerste bewoners eind jaren ‘70 arriveerden, was de lokale pers erg kritisch over het leven in de grootschalige woontorens. De kritiek was een doorn in het oog van de bewoners, en leidde tot een tegenreactie vanuit Alt Erlaa. Men begon diverse activiteiten te organiseren: een kinderfeest, een pingpongtornooi, een fotoclub, een wekelijks eetbuffet, tentoonstellingen, een muziekfestival, … En men begon vanzelf de collectieve ruimtes in te richten. De lokale pers verloor zijn aandacht, maar de fundamentele basis was gelegd voor een actief verenigingsleven en een grote betrokkenheid van de bewoners in het beheer van de gebouwen.

 

 

Als kers op de taart zijn er gemeenschappelijke zwembaden op de daken, en een supermarkt, apotheek, medische voorzieningen, restaurant, café, sportinfrastructuur, school en zelfs een kerk rondom de woontorens gebouwd. Vooral de zwembaden zijn door buitenstaanders aanvankelijk zeer cynisch onthaald. Men vond het een overdreven luxe bij gesubsidieerde huisvesting, maar Harry Glück verdedigde het als een basiskwaliteit die gedeeld wordt door vele huurders. Nu is het een verworven recht. Eén van de bewoners vertelt: “Soms lijkt het hier op een wellness hotel. Ik heb echt moeten wennen aan de mensen met hun badjas in de lift.” Vandaag hebben meerdere woonprojecten in Wenen hun zwembad op het dak, en refereren zij hiertoe graag naar Alt Erlaa.

 

 

De bewonersparticipatie was zeker geen toeval, maar maakt inherent deel uit van het coöperatieve woonmodel. Bewoners betalen hier een éénmalige instapkost / aandeel van 60.000 euro en zijn zo voor 1/3^de mede-eigenaar van de gebouwen (wat leidt tot hun gevoel van verantwoordelijkheid en betrokkenheid). De maandelijkse huurprijs is beperkt tot 8 euro/m² (inclusief warm water, chauffage en onderhoud zwembad). Alt Erlaa is dus één van de vele gesubsidieerde woonprojecten in Wenen, waar 8.000 mensen aan zeer democratische huurprijzen wonen. Alvorens je op de wachtlijst van de gesubsidieerde huisvestingsprojecten kan inschrijven, moet je wel minimaal 3 jaar in de stad wonen. Er is bovendien weinig verloop binnen dit project. Maximaal 150 van circa 3.200 appartement wisselen op 1 jaar tijd van bewoners. Een verhuis binnen het park tussen de diverse types van wonen is wel heel gebruikelijk.

 

 

Tot slot is de aanwezigheid van een professionele beheerder met een team van 50 mensen – en de dialoog tussen de beheerder en de bewoners – fundamenteel voor het slagen van dit project. Zonder dit team zou het niet haalbaar zijn om het wonen in dit grootschalige project zo kwalitatief te houden.

 

Alt Erlaa
Architect Harry Glück
Adres Anton-Baumgartner-Straße 44, 1230 Wien, Österreich
Typologie appartementen
Gemeenschappelijke ruimtes diverse recreatieve ruimtes, zwembaden, parkeergarage
Bouw 1973-1985 

Foto’s  Peggy Totté

22/11/2018