Begin 20ste eeuw bouwde het toen nog jonge België pal in haar hoofdstad een vrijhavengebied dat haar economische ambities niet onder stoelen of banken stak. Tour & Taxis bevatte het grootste goederenstation van Europa, een impressionant douanegebouw, een gigantisch postkantoor, en het meer dan 100 m lange koninklijk depot in een ommuurde en gecontroleerde zone vlak aan het kanaal. Dankzij haar centrale ligging kon ze een strategisch gebied bedienen.
Toen in de jaren 1980 de douane-unie werd opgericht, verloor ze haar bestaansreden. Na jaren van leegstand en verval werd de 30 ha grote en strategisch gelegen site begin 2000 opgekocht door drie ontwikkelaars: Ackermans & van Haaren, Stak Rei en Iret. Het Koninklijk Entrepot werd al in 2004 gerenoveerd en in gebruik genomen. Voor de heropleving van rest van de site bleef het echter wachten tot Extensa (Ackermans & van Haaren group) tien jaar later de terreinen van haar collega’s overkocht en de ontwikkelingen in een stroomversnelling bracht.
De eerste uitdaging bleek het openbreken van het gesloten karakter van de site. Hiervoor werd in 2015 een masterplan opgemaakt voor een gebied van 20 ha waarvan bijna de helft een nieuw publiek park moest worden – meteen het grootste park in Brussel sinds de 19de eeuw – ontworpen door Bureau Bas Smets. De nieuwe Picard-brug over het kanaal, waarvan de werken dit jaar van start gaan, zorgt voor een snelle voetgangersverbinding met de Noordwijk.
Het masterplan voorzag enerzijds in de herbestemming van de historische gebouwen op de site – de Gare Martime tot retail en kantoren, het Hôtel des Douanes tot boutique hotel met 100 kamers en het Hôtel de la Poste tot congrescentrum – en anderzijds de ontwikkeling van een reeks nieuwe gebouwen met een ondergrondse parkeergarage voor 3.500 auto’s. Twee kantoorgebouwen werden al gerealiseerd: het BEL – in de volksmond de ‘broodrooster’ genoemd – werd ontworpen door Cepezed en Philippe Samyn and Partners en herbergt de kantoren van Leefmilieu Brussel, en het Herman Teirlinck gebouw dat sinds 2017 de administratie van de Vlaamse Overheid huisvest en ontworpen werd door Neutelings Riedijk architecten.
Verschillende residentiële projecten zijn vandaag in aanbouw: het Riva project van Architectes Associés aan de nog te bouwen Picard-brug, bevat 139 appartementen en belooft luxueus wonen met zicht op het kanaal. Een woonzorgcentrum en 220 appartementen werden, na een wedstrijd, toegewezen aan noAarchitecten, Sergison Bates architects en AWG. Deze staan momenteel in de steigers vlak achter de Gare Maritime. “We hebben nog een potentieel van 1.000 wooneenheden of liever 85.000 m2 die nog te realiseren zijn,” vertelt Peter de Durpel, COO van Extensa. “Op de driehoekige parking naast de BEL voorziet het masterplan nog een toren van 150 m hoog met kantoren en/of een hotel. Oorspronkelijk was die voorzien om de kantoren van de Vlaamse Overheid te huisvesten, maar aangezien die uiteindelijk hun intrek nemen in de WTC torens, bekijken we nu andere mogelijkheden.”
De nieuwe dreef tussen de Havenlaan en residentiële werd onder impuls van de Brussels Bouwmeester opgedeeld in verschillende concessies. De eerste hiervan is de Citroën-Peugeot garage die ondertussen in gebruik is. Er komt nog een drankencentrale – een programma dat kadert in de ambitie voor de kanaalwijk om maakindustrie meer te gaan verweven met wonen en kantoren – en tenslotte de Brasserie de la Senne, naar ontwerp van L’Escaut, die nu in volle werffase is. Extensa voorziet in deze zone eveneens een logistiek hub, een opslag- en distributieruimte waar bestellingen van de vrachtwagens op lichtere elektrische wagens of bakfietsen worden overgeladen en geleverd worden aan alle verschillende bedrijven op het hele terrein. Aan het park staat 1 ha ingekleurd voor publieke voorzieningen met eventueel een nieuwe school en sportinfrastructuur.
Met deze programma’s toont de Tour en Taxis site, die eind jaren 1990 nog aan “de foute kant van het kanaal” lag, opnieuw het ambitieniveau dat de grondslag vormde van haar bestaan een eeuw geleden en eist zo resoluut haar plaats op in het ambitieuze ontwikkelingsplan van Brussel.
Architectuurwijzer bezoekt Tour & Taxis op vrijdag 18 oktober 2019. Meer info vind je hier.
Lisa De Visscher
Hoofdredacteur A+
Geschreven voor A+278 Special Edition: Brussels, juni 2019
Foto Extensa
04/09/2019
