‘Rigaud’ is een project van wooncoöperatie Codha. Het is gelegen in Chêne-Bougeries, een buitenwijk van de stad Genève die zich aan het ontwikkelen is en waar volop stedelijke verdichtingsprojecten worden gerealiseerd. Een stukje periferie, kortom, zoals we dat ook bij ons in Vlaanderen kennen. De grond waarop Rigaud is gebouwd is eigendom van de gemeente. Via een wedstrijd zocht het bestuur van Chêne-Bougeries naar een bouwteam dat bestond uit een wooncoöperatie en een architect, om samen een sociaal en architecturaal hoogstaand huisvestingsproject te realiseren. Codha vormde een tandem met architectenbureau Bonhôte Zapata uit Genève, en samen haalden ze de opdracht binnen.

 

 

Architect-vennoot Philippe Bonhôte blikt terug: “De vraag van de gemeente was om hier een gemengde woonwijk te realiseren die zich richt op verschillende soorten huishoudens: gezinnen, alleenstaanden, mensen die samenhuizen, maar ook mensen met uiteenlopende inkomens. Het idee was om een echte sociale mix te creëren.” De uitdaging voor Philippe was tweeërlei: “Enerzijds wilden we voor de bewoners zoveel mogelijk kwalitatieve gemeenschappelijke ruimtes voorzien. Anderzijds wilden het gebouw optimaal integreren in zijn context, zodat het een echte toegevoegde waarde zou zijn voor de buurt en ook op dat niveau een intenser sociaal leven zou aanmoedigen.” Het sleutelwoord in dit project is voor Philippe en zijn collega-architecten ‘integratie’: “Hoe goed de individuele appartementen ook mogen ontworpen zijn, voor ons is het steeds belangrijk dat een gebouw niet zomaar ruimte inneemt en een leegte opvult. Het moet de omgeving waarin het staat verbeteren.”

 

Gemeenschapsgevoel

Qua vorm had de gemeente aanvankelijk een klassiek flatgebouw in gedachten: één bouwvolume, waarin alle functies worden ondergebracht. Maar het grondplan van Bonhôte Zapata week daar meteen vanaf: “In plaats van één groot volume ontwierpen we zes volumes die lichtjes ten opzichte van elkaar verschoven zijn”, vertelt Philippe. “Dit veranderde meteen de schaal van het project en gaf het een ander karakter, waardoor het beter harmonieert met de vrijstaande huizen en kleinere gebouwen in de onmiddellijke omgeving.” Door deze ontwerpbeslissing ontstaan er rond het gebouw ook buitenruimtes die makkelijk leesbaar zijn en van Rigaud een veel minder anonieme plek maken dan het doorsnee woonblok. “Daarnaast hebben we ervoor gezorgd dat verschillende volumes doorwaadbaar zijn voor fietsers en voetgangers. We wilden geen gebouw met een duidelijke voor- of achterkant. Het leven moet zich langs weerszijden kunnen ontwikkelen”, vult Philippe aan.

 

 

De menselijke schaal van het project draagt bij tot het gemeenschapsgevoel: “Er is echt een vorm van cohabitatie tussen de mensen die hier wonen en de buurtbewoners. En daar zijn we heel erg blij mee.”, aldus Philippe. Maar er is ook een ander aspect dat van Rigaud een warm, menselijk en toegankelijk project maakt: de materiaalkeuze. “Het gebruik van natuurlijke, gezonde materialen is iets waar Codha als wooncoöperatie veel belang aan hecht. We kwamen daarom al snel op het idee om hout te gebruiken voor de constructie.” Om budgettaire redenen werd de basisstructuur uiteindelijk uitgevoerd in metselwerk, en werden de gevels bekleed met hout. “De houten planken zijn aangebracht op plaatsen waar je ze kunt aanraken, en dat draagt aanzienlijk bij tot het karakter van het gebouw. Door de wijze waarop ze zijn geplaatst, fungeren ze bovendien ook als lichtfilter en verlevendigen ze de gevel.”

 

Collectieve ruimtes

Het project Rigaud bestaat in totaal uit 49 appartementen, variërend van één- tot vierslaapkamerflats. Er is ook een clusterappartement, waar drie huishoudens samen kunnen wonen in één grote flat. En de bewoners-coöperanten kunnen daarnaast gebruik maken van drie gedeelde gastenkamers. “Een belangrijk deel van de constructiekost is immers geïnvesteerd in collectieve ruimtes”, verduidelijkt Philippe. “Zo is er een gemeenschappelijke leef- en feestruimte, een doe-het-zelfatelier, een ondergrondse muziekruimte en een wasserette met wasmachines en droogkasten.” Die veelheid en diversiteit aan collectieve ruimtes heeft volgens Philippe alles te maken met het coöperatief woonmodel: “Een traditionele vastgoedinvesteerder wil zoveel mogelijk individuele appartementen verkopen, omdat hij aan die gemeenschappelijke ruimtes niet kan verdienen. Een wooncoöperatie daarentegen heeft geen winstoogmerk en kan daarom het volledige bouwbudget besteden ten behoeve van het gebouw en de bewoners.”

 

 

Rosie Fil Lopez, coöperant bij Codha en een van de bewoners van Rigaud, treedt hem bij: “We kunnen als coöperant en als toekomstige bewoner van een coöperatief woonproject veel meer zelf nadenken over hoe we willen wonen.” Concreet betekent dat in veel gevallen: één of twee flats opgeven ten voordele van collectieve ruimtes. En als bewoner een iets hogere huur betalen per flat. Al vallen die huurprijzen volgens Rosie, zelfs naar Zwitserse normen, best wel mee: “Codha en de andere wooncoöperaties doen hun uiterste best om de huurkost zo laag mogelijk te houden. En dat kunnen ze, omdat enkel de bouwkosten van het project en de werkingskosten van de coöperatie in rekening worden gebracht.” Het zorgt ervoor dat – ondanks de architecturale kwaliteit, hoogwaardige materialen en vele gedeelde voorzieningen – de huurprijs hier nog steeds lager ligt dan in een generiek appartementsblok op de private huurmarkt.

 

 

Solidariteit

Maar belangrijker nog dan het kostenplaatje is voor Rosie het sociale aspect: “We kennen elkaar hier allemaal. Niet dat we vrienden zijn – we blijven buren – maar ik ken iedereen bij de voornaam. We houden feestjes. En er zijn werkgroepen waarin we samen beslissingen nemen over ons gebouw. Er heerst een heel goede sfeer, die je niet meteen terugvindt in een conventioneel flatgebouw.” Ook voor kinderen is het geweldig wonen en opgroeien in Rigaud, benadrukt Rosie: “Die van mij zijn ondertussen al groot. Maar de kleinere kinderen die hier wonen, rennen overal rond en komen voortdurend bij elkaar over de vloer. Ze hebben echt de tijd van hun leven.”

 

 

Ook de architectuur van Rigaud draagt naar Rosies gevoel sterk bij tot het gemeenschapsgevoel. De ruime en genereuze overdekte gangen en circulatieruimtes zijn bij uitstek plaatsen van ontmoeting en sociale contacten. Het zorgde er mee voor dat tijdens de covid-pandemie de solidariteit tussen de bewoners groot was: “Mensen deden boodschappen voor hun buren wanneer die ziek werden en zetten het eten toen voor de deur.” Kortom, er heerst een sfeer en solidariteit die haaks lijkt te staan op de toenemende individualisering en vereenzaming in onze westerse steden. “Een sfeer waar ik erg van hou en ondertussen zeker niet meer zou kunnen missen”, besluit Rosie.

 

Architectuurwijzer bezocht Rigaud tijdens de Cera Coop Tour naar Genève in oktober 2023.

 

Rigaud

Adres Rte J.-J.-Rigaud 55, 1224 Chêne-Bougeries, Zwitserland
Architect Bonhôte Zapata architectes
Opdrachtgever Codha
Programma 49 appartementen met collectieve ruimtes, cafetaria en crèche
Oplevering 2018

Tekst Bertrand Lafontaine
Beelden Michael Lombarts