De historische concertzaal De Harmonie in Antwerpen is herbestemd tot districtshuis en evenementenruimte. Het ontwerp van Atelier Kempe Thill en RE-ST gaf De Harmonie enerzijds zijn oorspronkelijke uitstraling terug en maakte de site anderzijds klaar voor nieuw gebruik.
De Zaal Harmonie werd in 1846 opgericht als zomerlokaal voor festiviteiten van de Antwerpse concertvereniging en als ontmoetingsplek voor leden van de Société. Belangrijk vertrekpunt was het ensemble als een zaal in het park, met een zeer sterke relatie tussen binnen en buiten.
In de loop der tijd onderging De Harmonie ingrijpende veranderingen. Door de verkoop aan de stad Antwerpen in 1922 werd het privédomein openbaar park en verloor het zijn beschermde tuinkarakter. De nauwe samenhang van gebouw en park brokkelde af, zeker toen De Harmonie in 1977 – 1979 verbouwd werd tot fuifzaal. Door het dichtzetten van de gevels ontstond een introvert gebouw dat het park zijn rug toekeerde.
In 2010 lanceerde de Vlaams Bouwmeester een Open Oproep om het concertgebouw om te bouwen tot een multifunctionele Stille Ruimte. De ontwerpers vertrokken vanuit het idee om De Harmonie als monument te restaureren en om het gebouw en park grotendeels terug te brengen naar hun oorspronkelijk beeld. Tijdens het ontwerpproces werd het programma gewijzigd: De Harmonie kwam als oplossing uit de bus voor de plaatselijke zoektocht naar een nieuw districtshuis. Een bijkomende herbestemmingsstudie door Atelier Kempe Thill toonde aan dat De Harmonie inderdaad potentieel had voor deze nieuwe functie.
De grote zaal en de zijzalen zijn terug in ere hersteld. In de centrale middenzaal zijn de publieke loketten ondergebracht en de zijzalen kregen kantoorfuncties. De voormalige conciërgewoning is herbestemd tot kantoorruimten voor de districtsschepenen. Om de verschillende gebouwen binnen het project met elkaar te verbinden, hebben de ontwerpers van bij de start sterk ingezet op een zinvolle algemene organisatie. Dit heeft zich vertaald in een logistieke zone – aan de achterzijde van het gebouw – die alle zalen en kantoren bedient. Hierdoor zijn de toevoegingen aan het gebouw beperkt gebleven.
Ook het park kreeg een stevige opwaardering, met dank aan LAND landschapsarchitecten. De inspiratie voor het nieuwe ontwerp haalden ze uit de elementen van het 19de eeuwse landschapspark, waar de herstelde Peter Benoitfontein één van is. Dankzij boomgroepen, natuurlijke glooiingen en meanderende paden herstelden ze het park in al zijn sierlijkheid. Samen met de attractieve horecazaak in de Orangerie bruist de omgeving terug van leven.
De Harmonie staat op het programma van de tweedaagse architectuurreis Antwerpen op 21 & 22 september 2023.
De Harmonie
Opdrachtgever Stad Antwerpen – AG Vespa
Locatie Park Harmonie, Antwerpen
Architecten/specialisten Atelier Kempe Thill, RE-ST, LAND landschapsarchitecten, BAS en SWECO
Oplevering juli 2021
Foto inzet Franky Larouselle
Foto in tekst Ulrich Schwartz
