De gemeente Knokke-Heist wil de komende jaren sterk inzetten op betaalbaar wonen voor jonge gezinnen. Daarvoor verkent ze ook vernieuwende pistes zoals coöperatief wonen en erfpacht. Een van de initiatieven is de realisatie van een coöperatief woonproject in de wijk Heulebrug op een braakliggend terrein van 65 bij 65 meter. Na een architectuurwedstrijd – gewonnen door het bureau ectv architecten – en een eerste informatievergadering voor toekomstige coöperanten, is het pilootproject een nieuwe fase ingegaan. Architectuurwijzer, die het project mee begeleidt van bij de start, sprak met Lieve Jacobs, expert coöperatief ondernemen bij Cera, en Stefaan Keirse, diensthoofd wonen van de gemeente Knokke-Heist, en vroeg hen naar het wat, hoe en waarom van coöperatief wonen in de kustgemeente.

Stefaan Keirse: “Voor ons, de gemeente Knokke-Heist, is het zeer belangrijk dat we niet alleen kijken naar sociaal wonen en naar de mensen die een eigendom kunnen verwerven, maar ook naar de grote tussengroep die te veel verdient om recht te hebben op een sociale woning maar waarschijnlijk nooit voldoende kapitaal zal hebben om een eigen woning te kopen. En voor die groep zit het coöperatief wonen daar prachtig tussen.”

Wat is een wooncoöperatie?

Keirse: “Het coöperatief wonen probeert een brug te slaan tussen kopen en huren. We denken vaak dat dat de enige twee woonvormen zijn die er bestaan. Maar de coöperatie is een goeie tussenvorm, die heel wat voordelen biedt.”

Lieve Jacobs: “Heel beknopt: in een wooncoöperatie ben je geen eigenaar van je individuele woning. Je bent wel – via aandelen – mede-eigenaar van het bedrijf dat de totaliteit van de woningen in handen heeft. Dus je combineert de voordelen van huren – je wordt volledig ontzorgd, want het is een coöperatie die voor het onderhoud en de continuïteit van de gebouwen zorgt – met de voordelen van het eigenaarschap: er is niemand die je uit je woning kan zetten.”

Biedt het coöperatief wonen nog meer voordelen?

Jacobs: “Zeker. Dat in een wooncoöperatie het bedrijf eigenaar is van alle woningen, maakt het veel gemakkelijker om voor een continu onderhoud te zorgen op de lange termijn. De keuzes die gemaakt worden, zijn ook duurzamer. De coöperatieve woonvorm biedt dus een beter antwoord op de klimaatuitdagingen. Maar een wooncoöperatie heeft nog meer troeven: betaalbaarheid op lange termijn, flexibiliteit, aanpasbaarheid aan je levensfase, aanpasbaarheid aan zorgnoden enzovoort.

Hoe is het idee ontstaan om coöperatief wonen te realiseren in Knokke-Heist?

Keirse: “Coöperatief wonen is in Vlaanderen nog steeds een vrij onbekend gegeven. Een drietal jaar geleden hebben we met de gemeente via een woonenquête aan de doelgroep gevraagd: “Wat willen jullie dat er in Knokke-Heist op vlak van wonen wordt gerealiseerd?” Uit die bevraging bleek dat zeer weinig mensen wisten wat een wooncoöperatie is. Maar wanneer we hen dat beknopt uitlegden, bleken velen toch geïnteresseerd en wilden ze er meer over weten.”

De eerste wooncoöperatie in Knokke-Heist zal verrijzen in de wijk Heulebrug. Waarom de keuze voor die plek?

Keirse: “In de eerste plaats door de centrale ligging. We willen onze eerste wooncoöperatie realiseren op een plaats die aantrekkelijk is, zeker voor jonge gezinnen. We zitten op 200m van het station van Heist en aan de aanlooproute richting autostrade. En er zijn ook al speelvoorzieningen voor kinderen. Daarbovenop is het een zichtbare plek. We willen het coöperatief woonproject niet wegstoppen. Integendeel, het mag vrij prominent aanwezig zijn. Dat de nieuwsgierigheid geprikkeld wordt, is zeker een goede zaak.”

Het huidige ontwerp van ectv architecten ziet er alvast veelbelovend uit. Hoe is het tot stand gekomen?

Keirse: “We hebben met de gemeente een architectuurwedstrijd georganiseerd, met ondersteuning van Architectuurwijzer en Cera. De opdracht was niet alleen om een ontwerp uit te tekenen dat gezinsvriendelijk en betaalbaar wonen mogelijk maakt, maar ook om een financieel plan  op te maken. Als potentiële coöperant weet je dan: ik ga in dit gebouw in dit appartement kunnen wonen en dat gaat mij zoveel kosten. Het wedstrijdontwerp van ectv architecten is als winnaar uit de bus gekomen, omdat het een aantal facetten heeft die voor een gezin zeer interessant zijn.”

Jacobs: “Wat ik zelf heel goed vind in het ontwerp, is dat de drempel om er te komen wonen niet te groot is, maar dat er toch genoeg kansen voor collectiviteit ingebouwd zijn zonder dat het opgelegd wordt. Het is de architectuur die de mensen tot sociaal gedrag zal aanzetten.”

Keirse: “Een van de mooie ideeën zijn de loggia’s: de brede terrassen die voorzien zijn over de volledige binnenkant van het ontwerp. In het buitenland noemen ze dat ook de “levende straten”. En dat werkt wonderwel: mensen zetten een tafeltje buiten, twee stoeltjes… En daardoor creëer je verbondenheid tussen de bewoners. Meer moet dat niet zijn. De focus ligt vooral op betaalbaarheid. En daarnaast willen we ook een diverse typologie. Op dit moment omvat het project één-, twee-, drie- en zelfs vierslaapkamerappartementen.”

Wat is de huidige stand van zaken?

Keirse: “We zijn ons nu aan het buigen over een aantal bijkomende vragen, zoals het percentage aan jonge gezinnen dat we in het project willen. Dat soort vragen, de doelgroep, de statuten, het coöperatief verhaal zelf… dat willen we samen met de mogelijke eerste bewoners bekijken, om op die manier in overleg het ontwerp te kunnen verfijnen.”

Bertrand Lafontaine

Dit project komt ook aan bod op de lezing ‘Diversiteit in het gedeelde wonen‘, door ectv architecten, op 19 oktober 2023 in C-mine.

Beelden © ectv architecten