De wooncoöperaties in Zwitserland zijn ontstaan in 1907, in reactie op een huizentekort en een gebrek aan betaalbare huisvesting voor de werkende klasse. Oorspronkelijk waren deze Genossenschaften gelinkt aan bepaalde beroepsgroepen, vandaag staan ze open voor iedereen.

Het principe van de coöperatie is eenvoudig: vele mensen werken samen en stichten een coöperatie waarvan zij aandeelhouder worden. De coöperatie bouwt huizen en verhuurt deze aan haar leden. De huur van een woning binnen een coöperatie wordt berekend op basis van de werkelijke kosten, en is zo circa 26% goedkoper dan de private huurmarkt in Zürich. Coöperaties worden sterk gewaardeerd en gesteund door het stedelijk beleid. Aangezien in Zwitserland slechts 37% eigenaar is van zijn woning, en in Zürich amper 9%, spreekt het succes van de coöperaties voor zich. Het is een heel aantrekkelijk huurmodel.

Een tijdlang waren de coöperaties wat ingedommeld. Door een groot huizentekort, een nieuw stedelijk beleid en reactie vanuit de bevolking, is in 1996 een ommekeer ontstaan. De stad Zürich wil gezinnen in de stad houden en kwalitatief wonen in hogere densiteiten aanbieden. Zij formuleert het objectief om 10.000 woningen te bouwen en stelt hiervoor grond ter beschikking. De zoektocht naar een nieuwe typologie wordt ingezet en de coöperaties schieten terug in actie. De bestaande ‘Siedlungen’ voldoen niet meer aan de huidige comforteisen. Appartementen zijn vaak te klein, maar de gronden zijn wel erg waardevol. Vanaf 1996 zetten de coöperaties volop in op de afbraak of renovatie van bestaande panden en op nieuwbouw.

In Zürich komen zo enkele grote coöperaties in actie. Zij realiseren ambitieuze projecten. Een coöperatie heeft het voordeel om geen ‘return on investment’ te moeten verdienen, en de mogelijkheid om na te denken op langere termijn. Het is hierbij belangrijk om aan te stippen dat non-profit geen synoniem is van sociale huisvesting, maar zoals Peter Schmid het zegt: “We are not primarily there for the poor. We are a form of living. We are not of public utility in the sense of social housing. There are cooperatives as Kalkbreite that engage on a social level in that they partly subsidize apartments for people on low incomes. But as far as I know the Swiss government subsidizes actual housing construction with less than one Swiss franc per person per year.”

Vandaag telt Zürich 41.000 appartementen van coöperaties. Hiermee kan een brede mix van mensen betaalbaar wonen in de stad. Samen met Wenen is Zürich de koploper van coöperatief wonen in Europa.

Peggy Totté

Van 11 tot 14 september 2019 begeleidt Architectuurwijzer de Cera Coop Tour naar Zürich, met focus op coöperaties.

Foto  Martin Stollenwerk – inkomhal Kalkbreite

16/05/2019