De meester en het vak: architect Dolf Nivelle is een korte documentaire (plusminus dertig minuten) gemaakt door Architectuurwijzer. De film handelt zowel over de architectuurproductie van Nivelle als over zijn rol in het architectuuronderwijs. Architectuurwijzer trekt met De meester en het vak de kaart van de oral history.
Naast Nivelle (1930 – 2022) komen ook de kunstenaars Roger Daniëls en Vic Beirens aan het woord. Ze zijn Nivelles collega’s van het eerste uur, zowel aan het architectuurinstituut als in de praktijk. Met de documentaire zet Architectuurwijzer de architecturale kwaliteiten van enkele van Nivelles projecten (de woningen Daniëls en Beirens, de kerk in Herent-Neerpelt, de school Agnetendal en het architectuurinstituut in Diepenbeek) in de verf. Op die manier wil Architectuurwijzer bijdragen aan een (her)waardering van dat werk.
Tot het midden van de jaren 1950 is Limburg wat betreft hoger onderwijs in grote mate braakland. Een vooruitstrevend provinciebestuur wil daar op korte termijn verandering in brengen. Voor de geplande kunst- en architectuuropleidingen gaat het (katholieke) bestuur te rade bij de broeders van Sint-Lucas in Gent – Nivelle is op dat moment nog student architectuur aan datzelfde Sint-Lucasinstituut. Niet veel later gaat het provinciaal architectuurinstituut, toen nog in Hasselt, van start. De eerste generatie Limburgse architecten die de volledige cyclus van twee voorbereidende jaren en vijf jaar hoger onderwijs succesvol afwerkt, studeert af in 1962. In die tijd geeft Nivelle het praktijkvak architectonisch ontwerpen in bijna alle jaren van de opleiding. Het directeurschap is tot halfweg de jaren 1960 in handen van de Sint-Lucasbroeder Henricus. In 1970 wordt Nivelle directeur. Hij leidt het instituut door een reeks onderwijshervormingen: een meesterzet daarin is de materiële koppeling van de nieuwbouw van het architectuurinstituut, getekend door Nivelle zelf en opgeleverd in 1987, aan de hoofdbouw van het Limburgs Universitair Centrum (LUC, tegenwoordig Universiteit Hasselt) in Diepenbeek. Vanaf het academiejaar 2013-2014 wordt het provinciaal architectuurinstituut overigens een volwaardige faculteit van de Universiteit Hasselt – zoals Nivelle het altijd wilde.
Al vanaf het prille begin is de Limburgse architectuuropleiding, mede door toedoen van Nivelle, een moderne opleiding. Inspiratie vindt het jonge team van lesgevers bij het Bauhaus. De eigen architectuurproductie van Nivelle, aanvankelijk met de groep Gamma (samen met Emiel François), is eveneens van uitgesproken moderne, zelfs functionalistische signatuur. Dat blijkt uit de woningen die Nivelle bouwt-onder andere voor zijn collega’s Daniëls en Beirens-maar ook uit de vele kerken (zes in het totaal) die Nivelle tekent in de jaren 1950 en 1960. Met Gamma doet Nivelle mee aan de wedstrijd Pro Arte Christiana (1959) die de carrière van Vlaanderens bekendste moderne kerkenbouwer, Marc Dessauvage, lanceert. Dessauvage wint de wedstrijd, Gamma eindigt vierde.
Tot vandaag is de architectuur van Nivelle veelal ontsnapt aan de aandacht van de Vlaamse architectuurhistorici en -critici. Hij is wel met een korte biografie en enkele foto’s opgenomen in het standaardwerk Bouwen in België 1945-1970 van Geert Bekaert en Francis Strauven, als zowat de enige Limburgse architect. En Stefanie Van de Voorde wijdde een niet onbelangrijk deel van haar doctoraatsonderzoek over betonarchitectuur in België (UGent onder begeleiding van Ronny De Meyer) aan de kerken van Nivelle. Die aandacht komt er niets te vroeg: op dit moment is een belangrijk deel van Nivelles architectuur bedreigd erfgoed.
De woning Daniëls in Hasselt moest wijken voor de aanleg van de Koning Boudewijnlaan. De school Agnetendal in Peer wordt wellicht vervangen door een nieuwbouw. Ook de kerken van Nivelle zijn in gevaar. Het bisdom Hasselt hertekent de pastorale kaart en kiest, onder andere door een gebrek aan voorgangers en een daling van het aantal kerkgangers, meer een meer voor de monumentale centrumkerken. De eens bodembedekkende verspreiding van katholieke vieringen is niet langer gegarandeerd, waardoor vooral de moderne kerken stilaan in onbruik geraken.
Download DVD booklet hier.
