Lezing met Pier Vittorio Aureli van DOGMA gemist?
Lees hieronder het verslag en herbekijk de video opname.
Het is van Florian Idenburg van SO-IL (2011) geleden dat een namiddaglezing aan de UHasselt zo sterk verschilde van de gekoppelde avondlezing in Z33. Anno 2015 praat Pier Vittorio Aureli ’s middags over een woonproject van zijn bureau Dogma. ’s Avonds verrast hij met een eerder historisch-theoretische lezing over sacrale ruimtes.
Aureli verdeelt zijn tijd tussen Brussel, waar hij als Dogma kantoor houdt samen met Martino Tattara, en Londen, waar hij doceert aan de prestigieuze Architectural Association (AA). Tussendoor begeleidt hij doctoraatsstudenten aan het Berlage-instituut. Het levenswerk van de nog jonge Aureli is ‘the city as a project’ of ‘the project of autonomy’: krachtige architectuur die iets eigens toevoegt aan de stad en daarmee ingaat tegen de losgeslagen urbanisatie. Aureli’s project is ingegeven door zijn linkse politieke filosofie en door sterk vormelijke architecturale precedenten, van Palladio en andere renaissance-architecten tot het OMA van de jaren 1970. Architectuur verschijnt als ‘helemaal op zichzelf’, als autonoom: de gebouwen die bijdragen aan de stad zijn zo min mogelijk besmet door de kapitalistische context. De historische analyses van Manfredo Tafuri en het denken van Aldo Rossi over de autonomie van de architectuur zijn nooit ver weg. Zoals Rossi weigert Aureli bovendien om een helder onderscheid tussen architectuur en stedenbouw te maken. Het is daarom maar een kleine stap van Rossi’s L’architettura della città naar ‘the city as a project’.
Het woonproject voor Tallinn, Estland dat Aureli ’s middags presenteert is wars van alle mogelijke burgerlijke conventies. De schaal is enorm, de façade zo saai mogelijk en de structuur extreem eenvoudig. Het gebouw is een lange balk die bestaat uit cellen van 6 bij 6 bij 6 meter. Wonen en werken gaan er samen, want precies dat is volgens Aureli de huidige conditie. De bewoners-arbeiders beschikken over één of meerdere cellen die eventueel aan elkaar geschakeld zijn. Individuele units worden afgewisseld met collectieve ruimtes. De grote schaal en het gebrek aan ruimtelijke hiërarchie moeten samenwerking uitlokken. Het complex is anti-burgerlijk omdat het, net zoals alle andere projecten van Dogma, expliciet de rug toekeert naar de traditionele eengezinswoning. Aureli spreekt over ‘the return to the factory’. De fabriek, als potentiële haard van verzet tegen het kapitalisme, is de symbolische voorloper van het (niet-gebouwde) project voor Tallinn. Meer nog: de fabriek krijgt in het werk van Dogma een actuele geuzenstatus, ontleend aan politieke theorie van Toni Negri.
Tijdens de avondlezing is de architectuur even autonoom en de achterliggende politieke filosofie even radicaal, maar de insteek verschilt erg. De titel luidt Rituals and Walls. Some Observations on Sacred Space. Via een grondige studie van historische precedenten (antieke tempels, basilica’s,…) behandelt Aureli de sacrale ruimte. Het is ‘work in progress’ dat binnen afzienbare tijd in boekvorm verschijnt. Aan de hand van etymologisch onderzoek gaat Aureli na wat sacrale ruimte is, wat er gebeurt en wat ze in de directe omgeving teweegbrengt. Hij spreekt over architecturale objecten met duidelijke grenzen waarin liturgie en rituelen een plaats vinden en waarrond processies worden georganiseerd. Dergelijke ruimtes hebben een controlerend effect over de stad. De term ‘sacraal’ begrijpt Aureli zowel als ‘heilig’ als in de meer algemene zin van ‘apart’ of ‘los van’. De sacrale ruimte staat los van de handel en is daardoor een ruimte met een publieke en een politieke functie. Doordat de sacrale ruimte zich onderscheidt van de omgeving via grenzen, versterkt ze niet enkel zichzelf, maar lokt ze ook het ‘andere’ uit in de directe nabijheid, bijvoorbeeld handel. Daarmee vergroot het verschil sacraal-profaan. ‘The project of autonomy’ staat immers in het teken van duidelijke antagonismen in de stad.
Het type van de basilica is een duidelijke favoriet van Aureli, voornamelijk omwille van het gebrek aan hiërarchie binnenin. De publieke basilica leeft via Joseph Paxtons Crystal Palace en Cedric Prices Fun Palace tot vandaag door in de architectuur van de stad. Het is de ultieme plaats van congregatie. Op die manier blijft de sacrale kern van de op Romeinse leest geschoeide katholieke basiliek betekenis geven aan de stad.
Zelf maakt Aureli geen onderscheid tussen de ontwerper, de lesgever en de onderzoeker in hem, of – meer toegespitst op zijn culturele productie – tussen de architect en de theoreticus/auteur. Dat blijkt ook aan de UH en in Z33: de architectuur van Dogma wordt voortdurend opgeladen met theorie en geschiedenis en het onderzoek dat Aureli doet is uitgesproken architecturaal. Daarmee schrijft hij zich in in de traditie van zijn voorbeeld Aldo Rossi en in zekere zin ook in die van Peter Eisenman en Rem Koolhaas. Door zijn oproep voor politieke actie via de architectuur slaagt Pier Vittorio Aureli erin om het hedendaagse architectuurdiscours, dat almaar pragmatischer wordt, spannend te houden. Terwijl vandaag de ‘architectuur van het verzet’ zelfs aan de traditionele burchten van de architectuurtheorie (de Ivy League universiteiten aan de Amerikaanse Oostkust) aan het uitsterven is, doet Aureli vanuit Brussel en Londen dapper verder.
Binnen het kader van de a-z lezingen organiseert Architectuurwijzer in 2015 een lezingenreeks over onderzoek in de architectuurpraktijk. Architectuurwijzer nodigt in dat licht vier erg verschillende profielen uit (een kunstenaar, een ingenieur stabiliteit, een architectenduo en een theoreticus-historicus). De lezingen gaan telkens gepaard met namiddagsessies aan de Universiteit Hasselt, opgevat als conversaties van de sprekers met de masterstudenten architectuur.
Waarom DOGMA/Pier Vittorio Aureli? Met zijn 42 jaar en met een viertal boeken op zijn naam (waarvan The Posibility of an Absolute Architecture het meest bekende is), behoort Aureli nu al tot de klasse van de grote architectuurtheoretici zoals Colin Rowe (1920-1999), Manfredo Tafuri (1935-1994), Anthony Vidler (1941) en Jeff Kipnis (1951). Zijn onderzoek bij Dogma en aan de AA naar gebouwen op grote schaal en naar de stedenbouwkundige figuur van de ‘archipelago’ (archipel) is bovendien inspirerend voor Stad Limburg.
A-Z Lezing 2014-2015, dinsdag 24 maart 2015, 20u, Z33 Hasselt
Tekst: Roel De Ridder
Eindredactie: Lieve Drooghmans (Pianta)
Foto’s en video: Sse productions
