In de Schildersstraat in Gent ligt een bijzonder collectief woonproject. Een groep van 6 mensen had oorspronkelijk zijn oog laten vallen op een groot pand aan de Dendermondsesteenweg, maar dat was helaas niet geschikt voor een project met opsplitsbare eigendommen. Gelukkig was er een grote tuin die grensde tot aan de achterliggende Schildersstraat. Op dit perceel was zelfs al een verkavelingsvergunning voor een appartementsgebouw verleend. Een ideale ligging, op 5 minuten van het station Gent-Dampoort.

Vervolgens ging de groep op zoek naar bijkomende bewoners. Al vroeg in het proces besloot de groep om met Haerynck Vanmeirhaeghe architecten (Havana) te werken. Het uitgangspunt was duidelijk: betaalbaar en ecologisch wonen in de stad. Om dit te bereiken was het nodig om minimaal 8 woningunits in het project op te nemen en enkele ruimtes te delen. Gelet op het beperkte budget en de ruimte, was het noodzakelijk om de woningen zo klein mogelijk te houden en was er bijvoorbeeld geen ruimte voor een extra gastenkamer.

 

 

Ook de parkeernorm van de stad Gent vormde een euvel. Volgens de norm moet een woongebouw met 8 units ook minstens 8 parkeerplaatsen tellen. Vanuit ecologische overwegingen hebben de bewoners echter geen eigen wagens, maar 3 deelauto’s. Bovendien zou een parking het project onbetaalbaar maken en teveel ruimte in beslag nemen. Na onderhandelingen stond de stad een afwijking van de parkeernorm toe. Er is een garage met plaats voor 2 wagens, maar in de realiteit werkt dit anders. De deelwagens staan geparkeerd in de straat, anders kunnen de andere gebruikers in de buurt er geen gebruik van maken. Omdat het deelwagens zijn is het parkeren zelfs gratis in heel de stad. De garage staat vol met fietsen. Occasioneel wordt ze ontruimd voor bijeenkomsten, feesten, … Aangezien de garage volledig afsluitbaar is van de leefruimte en de hal, kan ze ook aan derden verhuurd worden. Voor de persconferentie over het NAV-event ‘Mijn thuis op maat’ wordt de garage omgetoverd tot een persconferentiezaal voor 30 personen.

 

 

Om ruimte te sparen hebben de architecten gestreefd naar zo weinig mogelijk gang. Havana heeft gekozen voor een trapeziumvormige ruimte, waarin een mooie trap is opgenomen met doorkijk naar de andere verdiepingen en met daglicht via een dakraam. Vanuit de traphal zijn telkens twee of drie voordeuren voorzien. Waar voldoende ruimte over is, hebben de bewoners de hal in gebruik genomen met kapstokken en bergruimte voor de schoenen.

Binnen het pand zijn 8 verschillende appartementen ingericht. Waar de plattegrond op het eerste zicht een schijnbare willekeur in zich draagt, blijkt hij opgebouwd te zijn op een onderlegger van driehoeken en parallellogrammen. Op het gelijkvloers is 1 unit voorzien, naast de gemeenschappelijke ruimtes. Deze unit heeft een terras aan de straatzijde op het gelijkvloers, plus rechtstreekse toegang tot de tuin. De eerste en tweede verdieping tellen allebei 2 units, plus 1 duplex over de beide verdiepingen. Onder het dak liggen nog 2 units. De noklijnen van het dak volgen de lijnen van de driehoeken en parallellogrammen. De bewoners vreesden bij aanvang voor de leefbaarheid tussen de schuine muren van elk appartement, maar vandaag wordt dit zelfs als de charme van het project beschouwd.

 

 

Ook in de hoogte was het geen evidentie om binnen de gabarietlijn van 9,9 meter drie volwaardige verdiepingen en een borstwering te voorzien. De vloerplaten zijn exact 40 cm dik, wat krap is om een stevige draagvloer in te verwerken plus akoestische isolatie, afvoerbuizen, … Er is gewerkt met minimale plafondhoogtes van 2m50. Alle beperkende voorwaarden samen hebben bloed, zweet en tranen gekost, maar hebben de architecten duidelijk ook geïnspireerd tot een creatief ontwerp. Vanaf 6 appartementen ben je verplicht om een lift te voorzien, maar ook hier is gezocht naar een compacte oplossing. Zo is de architect uitgekomen bij een machinelift, die bediend wordt door op de knop te blijven duwen.

 

 

Aan de straatzijde is een onderscheid gemaakt tussen de ‘warme’ gevel die vooral uit glas bestaat, en parallel loopt met de achtergevel, en de ‘koude’ gevel op de verplichte gevellijn van het bouwblok. Tussen de koude en de warme gevel ontstond de uitverkoren plek – aan de zuidzijde – voor terrassen. De koude gevel is een gemetste structuur met verticale penanten die de achterliggende terrassen afschermt van de straat. Door de glazen gevels maken deze terrassen overdag ook ruimtelijk deel uit van de leefruimte van elk appartement. De kleinere appartementen hebben één terras, de grotere appartementen twee. Ondanks de grotere perceelsbreedte van het pand (in afwijking tot bestaande rijwoningen) vormt het gebouw geen schaalbreuk in de straat. Aan de achterzijde geven de parallellogrammen aanleiding tot een gekartelde wand in drie delen, en ontstaat zo een minder massief geheel naar de buren.

Naast betaalbaarheid was ook ecologie heel belangrijk. Houtbouw bleek niet mogelijk omwille van het beperkte beschikbare volume, dus is er gekozen voor een klassieke bouw met beton en metselwerk. Er is op gas aangesloten, want een warmtepomp was te duur. Net zoals een passiefbouw nooit terugverdiend zou worden. Een zonneboiler paste wel binnen het budget. Er is een volledig houten dakconstructie. De gevels zijn opgebouwd uit een gerecupereerde gevelsteen en de gevel- en dakisolatie gerecycleerde EPS. Klimplanten aan de voorgevel zorgen voor een groene toevoeging aan de harde straatomgeving.

Op de website van de cohousinggroep De Schilders staat een film over de bewoners en hun visie op dit project.

 

De Schilders won de Belgian Building Award 2019 in de categorie New Way of Living. Het oordeel van de jury: “Dit project is een van de eerste voorbeelden van ‘vertical cohousing’ in Vlaanderen. Acht gestapelde wooneenheden zijn aangevuld met een aantal ‘wisselruimtes’ op het gelijkvloers die onderdeel uitmaken van de collectieve ruimtes voor de bewoners, maar ook afgesloten kunnen worden zodat ze extern gebruik toelaten. Het project zoekt de grenzen op van compact wonen, zonder evenwel aan woonkwaliteit in te boeten. De bestaande typologie van het appartementsgebouw laat zich hier door een intelligent ontwerp kneden tot een vernieuwend cohousingproject.”

 

De Schilders, Gent
Architect Haerynck Vanmeirhaeghe architecten (Havana)
Adres Schildersstraat, 9040 Sint-Amandsberg (Gent)
Typologie Appartementsgebouw met 8 appartementen
Gemeenschappelijke ruimtes kelder met wasmachines, keuken & leefruimte, tuin, garage
Oplevering 2016

 

 

Foto’s Filip Dujardin / straatbeeld door Peggy Totté

06/09/2018
update 22/02/2019