WagnisART, een gebouwencomplex dat 138 appartementen en een aantal gemeenschapsfuncties omvat, is onderdeel van het stadskwartier Domagkpark in het noorden van München. Het masterplan voor deze wijk, een ontwerp van Latz + Partner Landschaftsarchitekten uit 2012, voorzag in een grote (vorm)vrijheid voor individuele bouwblokken. Die vrijheid is aangegrepen om een expressief en poreus ensemble te realiseren dat een comfortabel midden weet te vinden tussen een aaneengesloten bouwblok en een serie losse bouwvolumes. Het project bestaat uit vijf woongebouwen die met elkaar zijn verbonden middels een meanderende, opgetilde route. Onder die route markeert een serie poorten de entrees van het complex. De binnen- en buitenkant van WagnisART zijn gelijk aan elkaar: omdat alle gevels op dezelfde manier zijn behandeld, hebben de gebouwen geen voor- of achterkanten.

Het complex voert in vormgeving en programmering een interessant spel met open- en geslotenheid: tussen de gebouwen ligt een beschutte centrale ruimte die zich via een viertal entrees opent naar de wijk. Die ruimte vormt het hart van een (semi-)openbaar domein dat zich door bewoners en bezoekers laat lezen middels subtiele ruimtelijke gebaren; de geometrie van de gebouwen boetseert een schakering aan publieke en meer private zones, zonder hekken of verbodsborden.

De programmatische opzet volgt en versterkt de ruimtelijke gelaagdheid: naast de woningen zijn er in het complex een aantal publieke en gemeenschappelijke functies voorzien. Deze zijn geordend conform hun mate van openbaarheid. Een evenementenruimte en een restaurant liggen aan de buitenzijde van het complex; aan het semipublieke binnenplein liggen een aantal ateliers en gemeenschappelijke functies voor de bewoners zelf. Woningen op de hoger gelegen verdiepingen grenzen – wellicht geïnspireerd door voorbeelden als het Justus van Effenblok van Michiel Brinkman (1922) of Linked Hybrid van Steven Holl (2009) – aan een alleen voor bewoners toegankelijke bovenstraat die het landschap rondom de gebouwen van een derde dimensie voorziet.

De vijf gebouwen van WagnisART zijn uniek van vorm maar volgen ieder eenzelfde opzet: een ontsluitingskern in het hart van het vloerplan biedt steeds toegang tot appartementen aan alle zijden. Deze configuratie levert compacte, op ijsschotsen gelijkende volumes op, met een voor de energieprestatie gunstige verhouding tussen inhoud en geveloppervlak. Dat de appartementen zijn uitgevoerd als passiefwoningen, en er voor de constructie is gekozen voor een staalskelet met gevels in houtskeletbouw, bewijst verder dat er nadrukkelijk is ontworpen vanuit duurzame ambities.

Toch ligt het meest duurzame (en inspirerende) aspect van WagnisART misschien wel in het sociale domein: omdat het project is geïnitieerd (en mede ontworpen) door een coöperatie van bewoners waren de belangen en wensen van de toekomstige bewoners vanaf het eerste moment leidend. Dat zich dat, naast een programma met nadruk op collectiviteit en gemeenschapszin, heeft vertaald in een uitgesproken en aansprekende architectuur is een kwaliteit die ongetwijfeld bijdraagt aan de waardering – en dus ook de houdbaarheid – van het complex.

Tim Peeters

6/2/2024

WagnisART

Adres  Fritz-Winter-Straße 10-30, 80807 München, Duitsland
Programma  138 appartementen, studio’s, praktijkruimtes, kantoren, eetcafé, evenementenruimte, gemeenschappelijke ruimtes, werkplaatsen, wascafé, naaikamer, ontspanningsruimte, repetitieruimtes, gastenappartementen, gemeenschappelijke (dak)tuinen, terrassen en bruggen
Oppervlakte  20.275 m²
Architecten  bogevischs buero architekten stadtplaner, SHAG Schindler Halbe Architekten
Oplevering  2016

In april 2024 bezoekt Architectuurwijzer WagnisART tijdens de architectuurreis München.

Lees ook: ‘WagnisART is beste gebouw van Duitsland 2018‘

Foto’s  © Julia Knop
Plan  Gelijkvloerse verdieping © bogevischs buero architekten stadtplaner, SHAG Schindler Halbe Architekten