Bordeaux, de havenstad aan de Garonne, is de negende stad van Frankrijk (250.000 inwoners, 900.000 in de hele agglomeratie). Als groot- ste stad in de hele Zuid-Atlantische regio en als zelfverklaarde hoofdstad van de wijnbouw wereldwijd heeft Bordeaux zich een wat bour- geois karakter aangemeten. Bij architecten is de stad vooral bekend om de nabijheid van Le Cor- busiers Cité Frugès, een anti-bourgeois collectief woonproject uit het midden van de jaren 1920. Het was een van de eerste collectieve woonpro- jecten van de Zwitsers-Franse architect.
Cité Frugès in Pessac bij Bordeaux is decennia na de oplevering nog bekender (of beruchter, al naargelang) geworden om de diverse wijzen waarop bewoners zich de gestandaardiseerde woningen toe-eigenden. Bewoners brachten veranderingen aan: bandramen werden vervan- gen door meer traditionele ramen, er kwamen ornamenten bij, … Voor de puristen was dat heiligschennis. Voor de postmodernisten een bewijs van het falen van het modernisme – want bewoners konden niet aarden in de wijk zoals ze gepland en gebouwd was. Voor antropo- logisch geïnspireerde architecten een aanleiding om het anders en beter te doen, met meer oog voor de wensen van de bewoner.
Toparchitectuur, erfgoed, en de gebruiker (of de actuele bewoning) zijn thema’s die ook terug- komen in het werk van Lacaton & Vassal, ook in Bordeaux. Het ‘erfgoed’ in dat geval is niet zo spectaculair, in de wijk Grand Parc gaat het over eerder banale moderne woonblokken. Het aspect van toparchitectuur schuilt niet zoals in Pessac in de oorspronkelijke gebouwen, maar in de wijze waarop de hedendaagse architecten ermee omgaan. Lacaton & Vassal geven de be- woners royale uitbreidingen van de leefruimtes en handige loggia’s, die het midden houden
tussen binnen en buiten. Op een uitermate doordachte, goedkope en esthetisch verant- woorde manier brengen Lacaton & Vassal de woonblokken massaal (dit ene project beslaat meer dan 500 woonunits) bij de tijd. Weinig ar- chitecten weten kwaliteitsarchitectuur en maat- schappelijke relevantie zo te combineren als Lacaton & Vassal. Nog van hen staat een groot universiteitsgebouw op het programma.
Bordeaux dient zich aan als een laboratorium van het (betaalbaar) wonen, toen en nu. Het is een stad die oud en nieuw verbindt en oog heeft voor kwaliteitsarchitectuur. Dat komt onder meer terug in het museum voor heden- daagse kunst (CAPC), in de jaren ‘80 onderge- bracht in 19de-eeuwse entrepots, en ook in het recente stadsarchief (door Robbrecht en Daem).
Het oude centrum was het eerste stedelijk ge- bied wereldwijd dat Unesco werelderfgoed werd. Maar evengoed zijn er in Bordeaux uit- gesproken hedendaagse gebouwen te vinden, het nieuwe stadion van Herzog & de Meuron bijvoorbeeld of het nieuwe woonproject in Bè- gles van LAN. Op het vlak van planning en mo- biliteit bekleedt Bordeaux een voorbeeldfunctie. Kenmerkend zijn de nieuwe trams zonder bo- venleiding.
Architectuurwijzer programmeert Bordeaux om de stedelijkheid en de stedelijke ambitie, om de uitdagende manieren om met modern erfgoed om te gaan en om de (nieuwe) woonprojec- ten op maat van bewoners. Dat Bordeaux de hoofdstad van de wijnproductie is, met wijnhui- zen van toparchitecten, is mooi meegenomen.
Download het programmaboekje hier.
