Aan de rand van de stad Genève ligt Meyrin, een gemeente met 30.000 inwoners die enige bekendheid geniet omdat het CERN er is gevestigd, de Europese organisatie die onderzoek doet naar elementaire deeltjes. Maar ook op het vlak van huisvesting wordt er in Meyrin innovatief werk verricht. Zo vinden we er het recente huisvestingsproject Les Vergers, een nieuwe wijk met 20 gebouwen en 1200 woningen, waar tussen 2016 en 2020 drieduizend mensen zijn komen wonen. Het bijzondere aan Les Vergers is dat de gemeente de helft van de bouwrechten bezat en specifiek op zoek ging naar wooncoöperaties om de wijk te ontwikkelen. Zeven verschillende coöperaties tekenden in, waaronder Equilibre, opgericht in 2005 door Benoît Molineaux en een paar vrienden.

 

 

Benoît Molineaux: “Equilibre is ontstaan uit een  brainstormsessie tussen een aantal mensen die een woonproject wilden realiseren dat een voorbeeld zou zijn op het vlak van duurzame ontwikkeling. We zijn begonnen met acht leden en na twee jaar, in 2007, kregen we een stuk bouwgrond ter beschikking in Lancy.” Dankzij de politieke wil van het lokale bestuur ginds kon het pas opgerichte Equilibre er een eerste kwalitatief en ecologische huisvestingsproject realiseren met twintig woningen. Het betekende het begin van een gestage groei voor de wooncoöperatie. Er volgde een samenwerking met Luciole voor het project Soubeyran. En nu is de coöperatie dus ook actief in Les Vergers.

Participatieve initiatieven

“Toen de gemeente Meyrin haar oproep lanceerde, hebben we ons meteen aangemeld”, vertelt Benoît. “De ambitie van de het bestuur om er een duurzame wijk te realiseren met een duidelijke sociale én ecologische inslag was ons op het lijf geschreven.” Equilibre heeft uiteindelijk drie projecten gebouwd in de ecowijk Les Vergers. Al vroeg in het traject werden de coöperanten en toekomstige bewoners geraadpleegd en uitgenodigd om te participeren. “Het grote voordeel van wooncoöperaties”, aldus Benoît, “is dat de bewoners elkaar al lang op voorhand kennen vooraleer ze buren worden. En dankzij het door de gemeente en de coöperaties georganiseerde overleg zijn al tijdens de bouwfase verschillende participatieve initiatieven ontkiemd.”

 

 

Benoît en zijn mede-coöperanten hadden rond bewonersparticipatie al behoorlijk wat expertise opgebouwd. Maar nieuw bij Les Vergers was de schaal: “We hadden enkel ervaring op ‘gebouwniveau’. Hier moesten we nadenken op de schaal van een hele wijk.” Dat de bewoners zo betrokken zijn, is volgens Benoît voor een groot deel te danken aan het lokale bestuur: “Ik ken geen enkele andere gemeente waar het participatieve luik zo grondig en oprecht is aangepakt. Er werd écht geluisterd naar de bewoners, die daarna ook alle kansen kregen om hun projecten uit te voeren.” Kortom, qua partnerschap tussen een gemeentelijk bestuur en wooncoöperaties is Les Vergers zonder meer een voorbeeldproject.

Planetair evenwicht

De gemeente Meyrin wilde met Les Vergers ook op ecologisch vlak een voorbeeld stellen. En ook daar bleek de keuze voor het coöperatief woonmodel de juiste te zijn. Benoît: “De meeste wooncoöperaties hebben ecologische engagementen in hun handvest staan. Het zijn voorlopers, die al jarenlang knowhow hebben opgebouwd.” Bijna twintig jaar geleden, lang voor het trendy werd, was Equilibre al bezig om autogebruik drastisch te doen dalen. Ze verminderden hun waterverbruik en creëerden een eigen rioolwaterzuiveringssysteem. “We zijn ermee begonnen vanuit een diepe overtuiging”, vertelt Benoît. “En kijk, zoveel jaren later is het een politieke eis geworden. En blijken de wooncoöperaties met al hun opgebouwde expertise de ideale partners te zijn.”

 

 

Veel van wat Equilibre in Les Vergers verwezenlijkt heeft, zit al vervat in de naam van die Benoît en zijn mede-coöperanten destijds voor hun coöperatie hebben bedacht: “We zochten een naam die paste bij onze identiteit en hebben ons gebaseerd op artikel 73 uit de Zwitserse grondwet, waarin staat dat de Confederatie en de kantons moeten werken aan een duurzaam evenwicht tussen mens en natuur.” Benoît erkent dat ze van dat équilibre nog ver verwijderd zijn: “Het is geweldig om één auto te delen met tien gezinnen of gebouwen op te trekken die zeer weinig energie verbruiken – zo zijn we erin geslaagd om onze voetafdruk te halveren. Maar om écht binnen onze planetaire grenzen te blijven, zouden we die footprint minstens nog eens moeten kunnen halveren.”

Sociale transitie

Een van de laatste stappen die Equilibre en de andere in Les Vergers actieve wooncoöperaties hebben gezet, is de uitbouw van een voedselproject. “We hebben de impact van ons voedsel significant gereduceerd door samen te werken met lokale boeren en producenten”, vertelt Benoît. “Bijna onze volledige voedselvoorziening wordt hier in de wijk zelf beheerd.” Maar de coöperaties kijken ook verder dan voedsel. “Waar komen bijvoorbeeld onze kleren vandaan? Ook daar zijn we nu heel hard over aan het nadenken.” In Les Vergers wordt duidelijk dat het coöperatief model potentie in zich heeft om veel verder te denken huisvesting. Het is niets minder dan een instrument voor sociale transitie.

 

 

Het volgende domein waar Equilibre op wil inzetten is de gezondheidszorg, aldus Benoît. “Gezondheid is de laatste jaren in Zwitserland een hot topic geworden. De gezondheidskosten hier behoren tot de hoogste ter wereld en ze blijven elk jaar stijgen. Dus proberen we na te denken over wat we als burgers en coöperanten kunnen doen om deze binnen de perken te houden.” Zo is Equilibre bezig met de uitbouw van een eigen ziektekostverzekering en zijn er ook initiatieven die specifiek gericht zijn op geestelijke gezondheidszorg. Want net als bij ons is er ook in de Zwitserse samenleving veel psychisch leed. “Een buurt is een afspiegeling van de maatschappij. Alle problemen vind je ook hier terug. Dus door op al deze aspecten te werken op schaal van de buurt, werken we ook aan onze samenleving”, besluit Benoît.

 

Architectuurwijzer bezocht Ecoquartier Les Vergers tijdens de Cera Coop Tour naar Genève in oktober 2023.

 

Ecoquartier Les Vergers

Adres Rue des Boudines 2, 1217 Meyrin, Zwitserland
Opdrachtgevers La Codha, Le Niton, Les Ailes, Equilibre, Voisinages, La Ciguë, Polygones & Fondation Nouveau Meyrin,
Programma 1350 woningen, collectieve voorzieningen en handelsruimte, verdeeld over 30 gebouwen
Oplevering 2023

Tekst Bertrand Lafontaine
Beelden Michael Lombarts