Met zijn 6.400.000 inwoners is Madrid de vijfde grootste stad/stadsregio van Europa, na Moskou, Istanbul, Londen en Parijs. Een van de belangrijkste ontwikkelingen voor Madrid is de aanleg van de Gran Via, een boulevard met Haussmann-allure uit de eerste helft van de twintigste eeuw (1929). Een andere belangrijke ontwikkeling is de aanleg van het uitgebreide metrostelsel (vanaf 1919).

Dergelijke grote werken lieten Madrid toe om ook onder het Francoregime te groeien. Maar de suburbane wijken waarmee Madrid in omvang toenam, dreigden slaapsteden te worden. Intense programma’s proberen dat te verhelpen. Madrid heeft aandacht voor de periferie, voor de Madrileen die woont in de rand en werkt in het centrum. Het openbaar vervoer is daarom blijven uitbreiden. Rond de knooppunten ontstaan er nieuwe voorzieningen om de suburbs leefbaar en levendig te houden. Zo zijn er opvallend veel buurtbibliotheken in Groot-Madrid, vaak met een bijzondere architectuur. Denk bijvoorbeeld aan de José Hierro-bibliotheek van Abalos & Herreros.

Meer nog dan een metropool is Madrid vandaag dus een metropolitaan netwerk of een stadsregio. Dat brengt ook problemen met zich mee. Zoals in andere (wereld) stadsregio’s is er een druk op de publieke ruimte, door commerciële ontwikkelingen. Er is de sociale segregatie waar Madrid maar niet vanaf geraakt. En zoals in heel Spanje sloeg de crisis van 2007-2008 er hard toe. Dat dwong heel wat architecten(bureaus) om op een andere manier te denken: op een kleinere schaal, zowel qua omvang van de projecten als qua omvang van het bureau. De crisis gaf het startsignaal voor alternatieve ruimtelijke praktijken, zoals tijdelijk gebruik van leegstaande oude gebouwen.

Qua heroriëntering van het architectenberoep verschilt Madrid niet veel van Berlijn en Rotterdam: in de marges van de grote – soms gefaalde – projecten bloeit een andere visie op ruimte en een andere architectuur.

De bekendste nog levende architect die in Madrid gewerkt heeft, is Rafael Moneo. Hij liep stage bij de Madrileense modernist Sáenz de Oiza. Van Moneo – die ook decaan was van de Harvard architectuurfaculteit – bezoeken we het gerenoveerde Atochastation en de uitbreiding van het Prado. Op Campus Arenberg in Heverlee tekende Moneo de universiteitsbibliotheek, een herbestemming van een oud klooster. Voor Moneo gaat architectuur meer over continuïteit dan over radicale vernieuwing; het valt op dat hij veel renovaties doet.

Vóór Moneo maakten naast Sáenz de Oiza vooral de mede-modernisten Gutiérrez Soto, Fisac, Higueras, de la Sota en niet- Madrileen Coderch het mooie weer in Madrid. Ná Moneo kwam o.a. Emilio Tuñon in beeld. Tuñon, die vroeger samenwerkte met de vroeg overleden Mansilla, heeft nog voor Moneo gewerkt.

Een belangrijk recent project is Madrid Rio, van het Nederlandse bureau voor stedenbouw en landschapsarchitectuur West 8. Madrid Rio is een groot park bovenop een drukke verkeersader en geeft Madrid de waterkant waar elke grootstad recht op heeft. Aan het zuidelijke eind van het park ligt Matadero, een groot cultureel centrum in een voormalige slachthuis.

De architecturale mix in Madrid is meer dan boeiend.

Architectuurwijzer organiseerde van 5 tem 8 oktober 2017 een architectuurreis naar Madrid met 50 architecten.
Het programma en het bijhorende boekje kan je hier downloaden: Programma Madrid & Programmaboekje Madrid

08/10/2017