Op de hoek van de Gasthuisstraat en de Zuidstraat in Lo-Reninge staat een opvallend gebouw. Het is groter, statiger en voornamer dan de andere huizen. Vreemd genoeg staat de voornaamste gevel met hoofdingang niet aan de doorgaande weg, maar aan de doodlopende zijstraat. Dit is het Sint-Jans Gasthuis, dat recent gerenoveerd werd door Poot Architectuur als laureaat van de Selectie WinVorm. 

Het Sint-Jans Gasthuis van Lo dient al van bij de oprichting als tijdelijke woonruimte voor personen zonder dak boven het hoofd. Het huidige gebouw is in 1934 gebouwd ter vervanging van het oude gasthuis op de Markt. Dat raakte tijdens de Eerste Wereldoorlog ernstig beschadigd. De architectuur van het beschermde monument valt op. Het is duidelijk moderner dan de doorsnee wederopbouwarchitectuur uit de Westhoek. 

Renovatie drong zich op. De woonruimtes voldeden bijvoorbeeld niet meer aan de normen van de Vlaamse Wooncode. Zo was het sanitair gedeeld en diende de gang als een verlengde van de te krappe leefruimte. Bovendien was het gebouw niet meer veilig en energie-efficiënt. Het OCMW richtte zich tot de kwaliteitskamer WinVorm en zij schreven samen een selectieprocedure uit voor de aanstelling van een architect. In tegenstelling tot de Oproep WinVorm wordt er bij de Selectie WinVorm geen wedstrijdontwerp gevraagd, omwille van de beperkte omvang van de opdracht. De selectie van de architect gebeurt op basis van een offerte met visietekst.

Laureaat Poot Architectuur bracht het aantal wooneenheden terug van twaalf naar zeven én een gemeenschappelijke wasruimte. De nieuwe appartementen hebben – in tegenstelling tot vroeger – meestal een dubbele of driedubbele oriëntatie. De leegstaande zolder is mee betrokken om meer oppervlakte te creëren. Op die manier kon er ook een type met twee slaapkamers voorzien worden. 

De kruisvormige gang was in de loop der jaren een donkere ruimte geworden en was niet meer aangenaam als informele ontmoetingsplaats voor de bewoners. Daarom is de later toegevoegde aanbouw, net als de trap, weggenomen. De hoofdinkom is teruggelegd naar haar oorspronkelijke plaats en er is een dubbelhoge vide gemaakt.

 

 

Aan de achtergevel, in het verlengde van de inkom, staat een opvallende lichte structuur. Dit is de nieuwe traphal. De glazen gevels zorgen voor rijkelijk licht dwars door het gebouw heen. De grotere maat dan strikt noodzakelijk laat ook ander gebruik toe. Zo kan de traphal dienen als loggia, tuinkamer, gezamenlijk salon, … Buiten doet de betonnen sokkel dienst als royaal bemeten tuinbank.

 

 

De zeshoekige vorm van de nieuwe traphal is geïnspireerd op de achttiende-eeuwse duiventoren van de oude abdij van Lo. Door het vormelijk verschil met het compacte gasthuis lijkt het een autonoom object, een prieel dat eigenlijk overal zou kunnen staan. Dit is buiten de kleuren – een combinatie van donkerrood en wit – gerekend, want die zijn duidelijk ontleend aan het bestaande gebouw. De kleurencombinatie komt terug in de aanbouw tegen de rechter zijgevel. Vroeger stonden hier individuele bergingen, nu een fietsenstalling, vuilberging en plaats voor warmtepompen met daarbovenop terrassen voor de grootste appartementen. 

Het bestek vroeg expliciet naar “een functioneel, sober en duurzaam ontwerp […] een aangename woonomgeving met slimme oplossingen voor energiebesparende maatregelen die ook ten goede komen aan doelgroepen die energiebesparende principes minder of niet kennen.” Omdat het gebouw beschermd is als monument, was het niet wenselijk de gevels langs buiten te isoleren. Het ligt dan voor de hand om van binnen gipskarton voorzetwanden tegen de buitengevels te zetten, maar dat is weinig robuust. Daarom is er voor cellenbeton gekozen. Omwille van het complexe onderhoud en bediening van een energiezuinige mechanische ventilatie, heeft de architect hier voorgesteld om te werken met een natuurlijk ventilatiesysteem met vraaggestuurde afvoer (systeem A+). Dat kon omdat de in het oog springende schouwen gerenoveerd en behouden moesten blijven. 

Het vernieuwde Sint-Jans Gasthuis maakt maximaal gebruik van wat er al was. De eenvoudige en doelgerichte ingrepen zorgen ervoor dat de bewoners op een fijne manier samen kunnen wonen en elkaar kunnen ontmoeten terwijl ze ook een eigen plek hebben. De architectuur oogt frivool en zorgvuldig en verheft het gebouw op een eenvoudige en vanzelfsprekende manier uit de banaliteit. Die uitzonderlijke kwaliteit is het resultaat van een intense en open samenwerking tussen architect, opdrachtgever en aannemer. 

Joep Gosen

13/4/2021

 

Sint-Jans Gasthuis

Adres  Gasthuisstraat 2, Lo-Reninge
Programma  7 woonentiteiten
Architect  Poot Architectuur
Opdrachtgever  OCMW
Oplevering  2018

Foto’s  Jef Jacobs / Tim Van de Velde

Zie ook lezing Sarah Poot in C-mine

 

Bronnen
www.poot-architectuur.be
www.winvorm.be/nl
Telefonisch interview met Sarah Poot op 1/4/2021
Bestek van de opdracht
Architectuurboek Vlaanderen N°14 ‘Wanneer attitudes vorm krijgen’, Refereren in (post)wederopbouwland, Maarten Liefooghe, p.161-168