La Borda is een Spaanse wooncoöperatie opgericht in Sants, een wijk in Barcelona met een lange traditie en aanwezigheid van werkerscoöperaties. Doel van La Borda is om kwalitatieve, niet-speculatieve huisvesting te realiseren die de gebruikswaarde centraal stelt, door middel van een collectieve beslissingsstructuur. Het idee van een wooncoöperatie werd geboren in 2012, als deelproject van Can Batlló, de reconversie van een voormalige industriële site uit het einde van de negentiende eeuw.

 

 

In 1976 bepaalde het Algemeen Metropolitaan Plan (PGM) dat de industriële activiteit op de site moest worden gestaakt en er plaats moest maken voor woningen en groen. Ondanks deze beslissing werd de transformatie van het gebied decennialang geblokkeerd door vastgoedspeculanten en de betrokken overheid. Een aantal bewoners van Sants en de naburige wijk La Bordeta nam dan maar zelf het heft in handen en startte een participatief traject op om het reconversieproject te definiëren.

 

Participatief ontwerp

Participatie van (toekomstige) bewoners was het belangrijkste en meest onderscheidende kenmerk van het project gedurende het hele ontwerpproces. Vanaf het begin werd deze participatieve aanpak georganiseerd door middel van verschillende werkgroepen, workshops en discussies op de Algemene Vergadering van La Borda. Belangrijke ideeën die gedurende het participatietraject met architectenbureau Lacol naar boven kwamen hadden betrekking op duurzaamheid, gemeenschapsleven, architectuur op menselijke schaal, groen, en aanpasbaarheid van het gebouw dankzij een open plan.

 

Centrale binnenplaats

Het uiteindelijke bouwprogramma voorzag in 28 betaalbare en variabele appartementen. Alle appartementen hebben een basisstructuur met een oppervlakte van 50 m2, waaraan één of twee modules kunnen worden toegevoegd om er grotere types van te maken. Door deze modulaire structuur kunnen bepaalde appartementen worden aangepast en uitgebreid naargelang de behoeften van de (toekomstige) bewoners.

Om het gemeenschapsleven te versterken, en als natuurlijke overgangsruimtes tussen privé en openbaar, beschikken de bewoners van La Borda ook over tal van collectieve ruimtes: een keuken-eetkamer, wasruimte, multifunctionele ruimte, gastenkamer, gezondheids- en zorgruimte, opslagruimte, en buiten- en semi-buitenruimtes zoals de patio en daken. Allemaal zijn ze gegroepeerd rond een centrale binnenplaats, een grote ruimte die uitnodigt tot sociale interactie en doet denken aan de “corralas”, een typologie van sociale volkswoningen in het midden en zuiden van Spanje.

 

 

Duurzaam en betaalbaar

Behalve het participatieve en collectieve aspect, zijn ook duurzaamheid en een zo beperkt mogelijke milieucompact leidende principes in La Borda, zowel tijdens de bouwfase als het gebruik van het woongebouw na oplevering. Zo wordt er gestreefd naar comfort met een minimaal verbruik. Vanuit een ecologisch bewustzijn, maar ook om de totale huisvestingskosten zo laag mogelijk te houden en het gevaar voor ‘energiearmoede’ onder de bewoners te elimineren. De coöperanten kozen daarom voluit voor recycling, het gebruik van lokale energiebronnen en het slim en collectief beheer van faciliteiten zoals wasruimtes, keukens en sanitair.

Betaalbaar wonen realiseren blijft bovenal een van de absolute hoofddoelen van La Borda. Daarom werd een maximumtarief vastgelegd voor het gebruik van de woningen, zodat ook mensen met een bescheiden inkomen er kunnen wonen. Met de maandelijkse bijdragen van de bewoners-coöperanten kan de wooncoöperatie haar financiële verplichtingen nakomen. Daarnaast genereert La Borda extra inkomsten door op het gelijkvloers, aan de straatkant, commerciële ruimtes te verhuren. Tot slot kwam een deel de financiering van het project uit vrijwillige bijdragen van samenwerkende leden en de financiële steun van ethische en sociale financieringsinstellingen.

 

La Borda

Adres Carrer de la Constitució, 85, 89, Sants-Montjuïc, 08014 Barcelona, Spanje
Architect Lacol
Opdrachtgever Wooncoöperatie La Borda
Programma 28 woonunits, collectieve ruimtes en commerciële ruimte voor verhuur
Oplevering 2018

Foto’s Lluc Miralles & Institut Municipal de l’Habitatge i Rehabilitació de Barcelona
Tekst Bertrand Lafontaine