Naar aanleiding van ons nieuwe traject ‘Goed Genoeg‘ ging Architectuurwijzer op wandel door de stad Tongeren, op uitnodiging van Grondslag. Dit collectief bestaat uit twee geëngageerde Tongenaren met een groot hart voor hun stad. Sinds enkele jaren zetten ze zich in voor het behoud van historische en karakteristieke gebouwen én publieke ruimte in Tongeren. Ze verkondigen geen grote theorieën, maar organiseren wel architectuurwandelingen, evenementen en een uitgebreide online inventaris van gebouwen, plaatsen, kunstwerken en verhalen. Grondslag informeert, sensibiliseert, verbindt en zet aan tot actie.

De aanleiding voor de oprichting van Grondslag  was het voormalige Hôtel du Chemin de Fer, een markant gebouw aan het station dat met sloop werd bedreigd. Grondslag bracht het opnieuw onder de aandacht als een uniek stuk Tongers erfgoed met een modernistische structuur en decoratieve elementen die verwijzen naar art deco en art nouveau. Hun actie had resultaat: het gebouw werd gedeeltelijk gered van de sloophamer. Hoewel meer is afgebroken dan gehoopt, is toch een deel van de karakteristieke gevel behouden en geïntegreerd in het toekomstig appartementsgebouw.

Een heel ander gebouw waarbij we stilstonden is de tribune langs de atletiekpiste in het stadspark ‘De Motten’. Het park waarin de tribune zich bevindt, werd enkele jaren geleden heringericht door BUUR en SWECO. Rivier De Jeker werd opengelegd en het gebied kreeg een open, landschappelijk karakter. De Motten groeide uit tot een geliefd recreatiepark en  groene verbinding tussen de binnenstad en woonwijken.

De tribune is robuust, charmant en geladen met collectieve herinneringen. Na de verhuizing van voetbalclub KVK Tongeren, nam de atletiekvereniging het gebouw deels in gebruik. Ondanks de vernieuwing van het park bleef de tribune een herkenbaar en geliefd baken.

Toch is de sloop inmiddels aangekondigd. Deze beslissing liet vele Tongenaren niet onberoerd: burgerbewegingen kwamen in actie om hun minachting te uiten en benadrukten het sociaal en historisch karakter van de tribune, maar tevergeefs. Begin 2026 zal de tribune plaatsmaken voor een nieuw kleedkamergebouw.

Grondslag liet ons ook kennismaken met een opmerkelijk kerkgebouw: de Sint-Lutgardiskerk. Het gebouw dateert uit 1950 en werd ontworpen door de Antwerpse architect Jos Ritzen in een neoromaanse stijl. De kerk valt op in het straatbeeld door de lichte natuursteen, de zuilen en de losstaande klokkentoren, een typerend element van kerken uit die periode.

Het interieur is donker en opgebouwd uit robuuste materialen zoals beton en natuursteen. De ruimte is klassiek ingedeeld in drie beuken: een brede middenbeuk geflankeerd door twee smallere zijbeuken, gescheiden door zuilengalerijen. De strakke vormen en het gebruik van beton roepen associaties op met het werk van Dom Hans van der Laan, de benedictijn-architect die bekendstaat om zijn modernistische vormentaal met verwijzingen naar de Romeinse bouwkunst.

Iets verderop ligt de Ambiorixkazerne, die — in tegenstelling tot Hôtel du Chemin de Fer en De Motten — wél een volledige renovatie en herbestemming krijgt. Drie voormalige kazernes worden omgevormd tot woningen, het poortgebouw krijgt een commerciële invulling en het paradeplein wordt een groene ontmoetingsplek. In latere fases wordt de site rondom ingevuld met nieuwbouwwoningen.

Met deze rondleiding toont Grondslag de meerwaarde van hun collectief. Hun diepgaande lokale kennis en zorg voor het bestaande dragen bij aan een architectuurcultuur van behoud. Dat geldt zowel voor gebouwen met een uitgesproken architecturale waarde, zoals Hôtel du Chemin de Fer, als voor gebouwen die misschien niet meteen opvallen, maar om ecologische en/of sociaal-maatschappelijke redenen wél goed genoeg zijn om te behouden.

05/2025

Lees ook Tongeren Getekend: Een grafische architectuurwandeling

Beelden  © Architectuurwijzer