In 2014 won het Nederlandse architectenbureau Neutelings Riedijk Architecten de prijsvraag voor het nieuwe kantoorgebouw van het Vlaams Administratief Centrum (VAC) in Brussel. Ze gingen een partnerschap aan met Extensa, de ontwikkelaar die het gebouw – dat de Vlaamse overheid zou huren voor 18 jaar – zou betalen en realiseren. Het voorstel om een nieuw gebouw op te richten op de Tour & Taxis site aan het kanaal was risicovol gezien de financiële limieten van huurcontracten en de vooropgestelde maximum wandelafstand voor ambtenaren van 1.000 meter tot het dichtstbijzijnde station. De andere drie inzendingen stelden een pragmatisch hergebruik van de leegstaande gebouwen aan het noordstation voor. Veel van de torens daar hebben onbruikbare plinten die geen relatie met de omgeving hebben. Neutelings Riedijk pleitte voor een gebouw dat zijn identiteit niet zou verliezen zodra het ‘uit de grond’ kwam. Ook wonnen ze de jury voor zich omdat ze een gebouw van 60.000 m² voorstelden dat het grootste energieneutrale bouwwerk in Brussel zou zijn, een semi-openbaar en levendig gelijkvloers op een relevante historische locatie zou bieden, én een schoolvoorbeeld voor de kwaliteitsdoelstelling voor een overheidsgebouw zou zijn – tenminste toch tijdens de 18 jaar dat de administratie daar gehuisvest zou zijn.

Aangezien het voorstel van het gebouw uitgaat van een toegankelijk en levendig gelijkvloers, heeft Neutelings Riedijk Architecten zich daar voornamelijk op geconcentreerd. In de zes verdiepingen hoge plint worden kantoren afgewisseld door openingen met glazen daken zodat de binnenstraat en -tuinen baden in het daglicht. Het grondplan heeft een meanderende vorm, wat de beleving van de ruimtes ten goede komt: de kantoren hebben uitzicht op de vier klimaatregulerende tuinen, waarvan er twee toegankelijk zijn. De kantoorverdiepingen zijn opgevat als flexibele werkruimtes die ‘Het Nieuwe Werken’, zoals gedefinieerd door de Vlaamse overheid, mogelijk maken. De maximale flexibiliteit in de kantoorstructuur gaat het experiment aan met betere werkcondities voor het personeel, maar verwijst ook naar de open toekomst van het gebouw.

Uit de noordwest hoek van de plint ontspringt een compacte toren van 60 meter hoog. Deze biedt een verrukkelijk uitzicht over Brussel zonder concessies te doen aan de ritmiek van de ramen (in de plint). Ze kaderen ritmisch elk zicht vanuit de open kantoorruimten in de toren. Dit ritmegevoel wordt nog versterkt in de gele baksteen bekleding van de gevel. De architecten hebben een patroon samengesteld van drie stenen die steeds 90 graden ten opzichte van elkaar draaien. De gele baksteen bekleding draait vervolgens om de hoek van de buitenmuren en wordt zo het plafond van de onderdoorgangen en overkragingen (die de ingangen markeren), loopt door naar de binnenkant van de structuur, voordat hij nog een keer naar boven draait om de buitengevels te bekleden. Aan die buitengevels wordt het ritme van de ramen benadrukt door diepe betonnen kaders. Als we deze beter bekijken zie we dat die een reliëf van lijnen dragen die getekend werden door de Brusselse visuele kunstenaar Henri Jacobs. Maar ook de binnengevels dragen sporen van Jacobs lijntekeningen. Zo wordt eens te meer het belang van de beleving van de binnenstraat benadrukt. Het VAC focust op de gedeelde openbare binnenruimte en richt zich daardoor op de ooghoogte van de burger in plaats van het vogelvluchtperspectief dat (voornamelijk) in de stedenbouw gebruikt wordt. Zo richt de ervaring van het gebouw zich op een genereuze aankomst en vertrek.

Architectuurwijzer bezoekt het Herman Teirlinck gebouw op vrijdag 18 oktober 2019. Meer info vind je hier.

Aslı Çiçek
Voor A+278 Special Edition: Brussels, juni 2019
Vertaling door Joep Gosen
Een langere versie van deze tekst werd gepubliceerd onder de naam “Bouw-kunst” in A+268, oktober-november 2017.

04/09/2019

Vlaams Administratief Centrum Herman Teirlinck
Adres  Havenlaan 88, 1000 Brussel
Architect  Neutelings Riedijk
Typologie  kantoorgebouw met restaurant, auditorium, tentoonstellingsruimtes, ondergrondse parking, …
Oplevering  2017

Foto  Extensa